Ngành công nghiệp chế biến cá thịt trắng của Anh dự kiến giá nguyên liệu sẽ tăng mạnh do ảnh hưởng trực tiếp từ xung đột Nga – Ukraine khi các lệnh trừng phạt tiếp tục áp đặt với Nga - một trong những nhà cung cấp cá tuyết, cá tuyết chấm đen và cá minh thái lớn nhất thế giới.  Theo Seafish, giá nguyên liệu dự kiến ​​sẽ tăng khoảng 20-30% do yêu cầu phải giảm phụ thuộc vào nguyên liệu của Nga.  “Hầu hết nguồn cung đều đã được ký hợp đồng và nếu có sản phẩm, Anh sẽ tiếp tục cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.” Cơ quan này nhận định rằng  “Biên lợi nhuận trong lĩnh vực chế biến đã rất eo hẹp, vì vậy nhiều doanh nghiệp (đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ) sẽ không thể gánh thêm phần chi phí gia tăng này. Giá đã bắt đầu tăng đột biến, giá CFR tại Trung Quốc đang trên đà tăng mạnh. Giá cá tuyết cỡ 1-2,5 kg đã vượt mức 5.000 USD/tấn, đạt 5.300 USD/tấn và thậm chí mức giá 5.500 USD/tấn đang được thương thảo để áp dụng, trong khi giá sản phẩm tương đương của Nga là khoảng 5.100 USD/tấn. Khoảng 40 tấn cá tuyết cỡ 1-2,5 kg cũng đã được bán (theo điều kiện FOB ) trong các buổi đấu giá mới đây ở Na Uy với giá 49,20 NOK/kg (tương đương 5,48 USD/kg), tăng 14% so với 43 NOK/kg vào cuối tuần trước đó. Một trong những người tham giá đấu giá với kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực cá thịt trắng cho rằng, đây là mức giá cao kỷ lục trong lịch sử các buổi đấu giá. Một số doanh nghiệp Anh cho biết họ sẽ xem xét mở rộng quy mô sản xuất trở lại để đối phó với những áp lực về giá này. Cơ quan này cũng nhận định thêm rằng cá tra, chủ yếu có nguồn gốc từ Đông Nam Á, không thể được coi là một sự thay thế khả thi cho cá tuyết Nga, cá tuyết chấm đen và cá minh thái. Ước tính ít nhất 20% nguồn cung cấp cá thịt trắng trong chuỗi cung ứng của Anh hiện tại là các sản phẩm từ Nga, mặc dù cơ quan này cho rằng đây vẫn đang là mức thấp so với tỷ trọng thị trường cá thịt trắng toàn cầu mà Nga kiểm soát. Nga có thể chiếm tỷ trọng lớn hơn 30%. Yếu tố quan trọng sẽ nằm ở việc các lệnh trừng phạt sẽ được áp dụng đối với mặt hàng có xuất xứ từ Nga hay chỉ áp dụng với hàng xuất khẩu từ Nga. Trên thực tế, các lệnh trừng phạt đối với thủy sản của Triều Tiên hiện đang áp dụng lên nhóm mặt hàng có xuất xứ. Nếu đúng là lệnh trừng phạt sẽ được áp dụng đối với mặt hàng có xuất xứ từ Nga, hành động này sẽ ảnh hưởng đến các mặt hàng được sản xuất thông qua nước thứ ba ngay cả khi quy tắc xuất xứ quy định nguồn gốc của cá đã thay đổi trước khi đến Anh, ví dụ: cá của Nga xuất khẩu sang Trung Quốc để chế biến trước khi tiếp tục được xuất khẩu sang EU và Anh. Tùy thuộc vào mức độ chế biến, cá có thể được coi là nhập khẩu từ Trung Quốc, nhưng giấy chứng nhận khai thác vẫn phải chứng minh nguồn gốc là từ Nga. Ước tính Anh đã nhập khẩu trực tiếp 48.000 tấn cá thịt trắng từ Nga vào năm ngoái, mặc dù đã có một phần đáng kể lượng hàng nhập khẩu từ Trung Quốc (tổng cộng 143.000 tấn trong năm 2021) cũng có xuất xứ từ Nga. Theo dữ liệu được trình bày tại Diễn đàn cá biển năm 2020,  sản lượng cá thịt trắng của Nga là khoảng 2,4 triệu tấn – chiếm 38% sản lượng toàn thế giới. Nếu EU quyết định đóng các cảng của mình đối với các tàu Nga như Anh đã làm, thương mại cũng có thể bị “tác động đáng kể” do phần lớn sản phẩm của Anh đều được cung cấp qua châu Âu. Seafish cũng lưu ý rằng, giá dầu tăng sẽ ảnh hưởng đến cả chi phí chế biến và vận chuyển. Những lo ngại dấy lên từ cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine về gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng toàn cầu đã khiến giá khí đốt của Anh giao ngay tăng chóng mặt 53%. Cuối cùng, Seafish tin rằng những doanh nghiệp có chuỗi cung ứng phụ thuộc vào Nga sẽ còn phải đối mặt với những vấn đề tiềm ẩn về uy tín. Cơ quan này khẳng định rằng, phần lớn nguồn cung cho món ăn truyền thống của Anh là cá và khoai tây chiên (fish & chip) đều đang phụ thuộc vào Nga. Các hoạt động trên mạng xã hội nhằm tìm kiếm thông tin về nguồn gốc xuất xứ của cá được bán ở Anh xuất hiện ngày càng nhiều. Bánh  kẹp thịt cá (Filet-O-Fish) của McDonald's cũng là một trong những sản phẩm tương tự được giám sát kỹ lưỡng về xuất xứ. "Có thể sẽ có áp lực buộc các công ty phải có động thái nhằm góp phần phá vỡ nền kinh tế Nga – hàm ý rằng các doanh nghiệp nên giảm phụ thuộc vào nguồn cung của Nga, ngay cả khi không có lệnh trừng phạt. Mới đây, chuỗi bán lẻ lớn Asda đã  loại bỏ các sản phẩm cá được sản xuất tại Nga hoặc có chứa 100% thành phần có nguồn gốc từ Nga. Siêu thị Wm Morrison cũng đã thực hiện hành động tương tự, đồng thời thông báo sẽ không nhập bất kỳ sản phẩm tươi sống nào từ các tàu cá của Nga, bao gồm cả cá hồi đánh bắt tự nhiên. Trong một diễn biến khác, hãng bán lẻ khổng lồ Tesco cho biết, họ sẽ không loại bỏ bất kỳ sản phẩm nào của Nga khỏi kệ hàng của mình; thay vào đó, họ chỉ đơn giản là không đặt thêm bất kỳ đơn hàng nào với nhà cung cấp Nga.

Liệu có thể có nguồn cung thay thế?

Seafish cảnh báo, tìm kiếm một nguồn cung mới làm sản phẩm thay thế trực tiếp không phải giải pháp được khuyến khích, do những thay đổi đối với dây chuyền sản xuất, chi phí tăng, sản xuất đình trệ và những thay đổi về nhãn mác và bao bì sẽ có tác động "nghiêm trọng". Cơ quan này cho rằng, dù các lệnh trừng phạt có được áp đặt hay không, thì vẫn có gián đoạn đáng kể trong thương mại quốc tế, có thể làm chậm trễ quá trình đưa hàng hoá vào Anh. Gia tăng chi phí là điều không thể tránh khỏi và sẽ dẫn đến giá bán lẻ cao hơn. Điều này có thể góp phần gây thêm khó khăn về an ninh lương thực, cũng như các vấn đề về khả năng phục hồi trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Nguồn cung cấp cá thịt trắng đã bị hạn hẹp sau quyết định rời khỏi EU của Anh, cộng thêm tác động tiêu cực do đại dịch COVID-19 gây ra và các lệnh đóng cửa trong tháng 12 tại các trung tâm chế biến thủy sản chính của Trung Quốc là Zuanghe và Đại Liên. Cơ quan Seafish khẳng định: “Các công ty sẽ khó có thể có sẵn các nguồn cung tại các cửa hàng lớn sau 4 đến 6 tuần.” Liên quan đến cá minh thái của Alaska, dự báo nguồn cung nguyên liệu vẫn bị hạn chế trong năm nay do lượng tồn kho của Mỹ giảm từ 1,6 triệu tấn vào năm 2021 xuống 1,1 triệu tấn trong năm 2022. Các doanh nghiệp có thể đã tìm đến Nga để duy trì nguồn cung cấp cá minh thái,  có thể vì không có lựa chọn khác. Ngoài ra, một lượng lớn cá minh thái của Mỹ sẽ được đưa vào thị trường  surimi cua của Nhật Bản, vì vậy sẽ chỉ còn một tỷ lệ nhỏ cá minh thái của Mỹ có thể thay thế trực tiếp cho cá minh thái của Nga. Việc Na Uy mất chứng nhận của Hội đồng Quản lý Hàng hải (MSC) cho các trại nuôi cá tuyết và cá tuyết chấm đen ven bờ cũng sẽ ảnh hưởng đến quyết định thay thế những sản phẩm này cho một số nhà bán lẻ nhất định. Về xuất khẩu, Anh chỉ hạn chế thương mại với Nga kể từ lệnh cấm thương mại đầu tiên vào năm 2014 khi Nga sáp nhập vào khu vực Crimea của Ukraine. Tuy nhiên, vẫn có một thương vụ cá biển khá lớn với Ukraine trị giá 25 triệu bảng Anh vào năm 2020 cũng như một số mặt hàng xuất khẩu cá hồi. Seafish cho biết, những người mua thay thế hiện đang lấy nguồn cung từ ngành công nghiệp này.

Khánh Linh